Hướng dẫn bày mâm cúng giao thừa đúng cách và đầy đủ

Cúng giao thừa ngày tết được xem là nghi lễ truyền thống không thể thiếu trong tết Nguyên Đán của người Việt. Vậy bạn đã biết cách chuẩn bị mâm cúng giao thừa như thế nào chưa. Hãy cùng MamaFood tìm hiểu cách bày mân cúng giao thừa đúng cách trong bài viết dưới đây nhé!

1. Vì sao phải cúng giao thừa?

Theo tín ngưỡng dân gian, cúng giao thừa là cách chào đón các vị thần, tổ tiên trở về nhà. Đó cũng là cách để tôn vinh và tri ân đến công ơn của tổ tiên, đồng thời mong cầu sự phù hộ, bảo vệ cho gia đình trong  từ ông bà, tổ tiên trong năm mới. Ngoài ra, cúng giao thừa còn mang ý nghĩa xua đuổi tà ma, đón nhận điều tốt đẹp và cầu mong một năm mới an lành, phát đạt.

Bên cạnh đó, nghi lễ còn giúp hàn gắn tình cảm gia đình hay gắn kết mọi người với nhau. Bởi thời điểm giao thừa, mỗi thành viên trong gia đình, dù ở đâu vẫn sẽ trở về nhà, cùng nhau đón chào năm mới, quây quần bên mâm cúng giao thừa. 

Xem thêm: Các lễ cúng ngày Tết Nguyên Đán quan trọng cần nhớ

Vậy mâm cúng giao thừa gồm những gì? Tùy vào phong tục tập quán mỗi vùng, mỗi nhà mà sẽ có những món khác nhau. Nhìn chung, mâm cúng giao thừa mỗi miền sẽ bao gồm như sau:

Mâm cúng giao thừa ở miền Bắc

Mâm cúng giao thừa ngoài trời miền Bắc bao gồm: gà trống luộc, bánh chưng hoặc xôi gấc, giò lụa, mâm ngũ quả, vàng mã, trầu cau, gạo muối, trà hoặc rượu, hoa tươi, nhang, đèn nến, mũ cánh chuồng.

Mâm cúng giao thừa trong nhà miền Bắc: Tùy vào cỗ lớn hay không, gia chủ có thể chuẩn bị 4 bát – 4 đũa, 6 bát – 6 đũa hoặc 8 bát – 8 đũa và các món truyền thống sau:

• Móng giò hầm măng, bát mọc, bát bóng nấu thập cẩm, bát miến nấu lòng gà.
• Bánh chưng
• Gà luộc
• Giò lụa
• Chả nem
• Giò xào
• Dưa hành muối

Mâm cỗ cúng giao thừa ở miền Trung

Mâm cúng giao thừa ngoài trời miền Trung tương tự miền Bắc, tuy nhiên có thể thay thế bánh chưng hoặc bánh tết tùy vào truyền thống gia đình. 

Còn mâm cúng giao thừa trong nhà miền Trung sẽ là các món truyền thống tại đây như: 

• Thịt heo luộc
• Gà bóp rau răm
• Giò lụa
• Thịt đông
• Miến
• Dưa món
• Măng khô ninh

Mâm cơm cúng giao thừa của người miền Nam

Mâm cúng giao thừa ngoài trời Miền nam nhìn chung về cơ bản cũng tương tự miền Bắc và miền Trung. Tuy nhiên, thay vì bánh chưng, người miền Nam thường sử dụng bánh tét để cúng giao thừa. 

Mâm cúng giao thừa trong nhà miền Nam thường ưu tiên các món ăn truyền thống ngày tết như sau:

• Bánh tét và củ cải ngâm chua
• Canh khổ qua nhồi thịt
• Thịt kho hột vịt
• Gỏi tôm thịt
• Củ kiệu,…

2. Cách chuẩn bị bày mâm cúng giao thừa ngoài trời 

Việc bày mâm cúng giao thừa ngoài trời cần  chuẩn bị cẩn thận  để tránh ảnh hưởng đến nghi lễ. Để bày mâm cúng giao thừa đúng cách, bạn cần lưu ý  thực hiện theo các bước sau đây: 

• Chọn địa điểm cúng phù hợp: Nên chọn một địa điểm ngoài trời rộng rãi, thoáng mát và tránh nơi có gió lớn. Nếu có thể, hãy chọn một nơi trang trọng, linh thiêng, gần nhà.
• Chuẩn bị mâm cúng giao thừa:  Tùy vào văn hóa gia đình, vùng miền mà bạn có thể chuẩn bị mâm cúng phù hợp. Ngoài ra, nếu cúng ngoài trời, bạn nên đặt đồ cúng lên bàn hoặc nếu không có bàn, bạn có thể thay thế bằng tấm ván gỗ hay thảm, chiếu để bày đồ cúng. 
• Sắp xếp đồ cúng: Sắp xếp các đồ cúng trên mâm cúng theo quy định, từ trái sang phải và từ trên xuống dưới theo truyền thống. Các đồ cúng nên được sắp xếp một cách cân đối và đẹp mắt.

3. Nên cúng giao thừa trong nhà hay ngoài trời trước?

Cúng giao thừa vào thời gian nào? Lễ cúng giao thừa còn được gọi là lễ Trừ Tịch và thường được thực hiện vào giờ Tý, đêm 30 tết nhằm xua đuổi điều xấu và đón chào những điều tốt đẹp trong năm mới. Theo phong tục, nghi lễ cúng giao thừa thường được chia thành 2 lễ: 1 cúng ngoài trời và 1 cúng trong nhà. 

Trong đó, lễ ngoài trời mang ý nghĩa “nghênh tân, tiễn cửu”, nghĩa là đón quan Hành Khiển mới, tiễn quan Hành Khiển cũ – người cai trị hạ giới. Theo quan niệm dân gian mỗi năm sẽ có một quan Hành Khiển cai trị, vì thế lễ cúng giao thừa ngoài trời cần được thực hiện trước. 

4. Những lưu ý khi chuẩn bị mâm cúng giao thừa

Cúng giao thừa là nghi lễ quan trọng trong năm, vì thế khi chuẩn bị mâm cúng giao thừa, bạn nên lưu ý những điều sau đây:

• Chuẩn bị mâm cúng giao thừa tươm tất: Mâm cúng không cần đầy đủ theo yêu cầu, tuy nhiên cũng không được phép sơ sài. Thông thường, tùy vào phong tục từng vùng, miền mà sẽ có những món truyền thống khác nhau. Tuy nhiên, có những món đồ cúng cơ bản không thể thiếu như hương, đèn, trà, rượu, bánh chưng, bánh tét, hoa hả, muối gạo, vàng mã,..
• Không để đồ cúng rơi vỡ, hay tạo tiếng động lớn: Điều này có thể khiến gia đình gặp những điều không may trong năm mới. 
• Tránh cãi vã, to tiếng trong giao thừa: Khi cúng giao thừa, gia đình cần hòa thuận để năm mới hạnh phúc trọn vẹn. Đặc biệt, cúng giao thừa nên có đầy đủ con cháu trong gia đình. 
• Không soi gương trong đêm giao thừa: Theo quan niệm dân gian, soi gương vào thời gian này rất dễ nhìn thấy ma quỷ và khiến cả năm xui xẻo. 

5. Văn khấn giao thừa trong nhà và ngoài trời chuẩn nhất

Văn khấn giao thừa ngoài trời

Nam mô A Di Đà Phật! ( 3 lần) 

Kính lạy: 

– Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.

– Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn Thần.

– Ngài Cựu Niên Sở Vương hành khiển, Biểu Tào phán quan.

– Tân niên Ngô Vương hành khiển; Hứa Tào phán quan năm………

– Bản xứ Thổ địa phúc đức chính thần, Ngũ phương long mạch điền chủ tiếp dẫn tài thần

Nay là phút giao thừa giữa năm Giáp Thìn và Ất Tỵ. Chúng con tên là:… Tuổi:… Ngụ tại:… 

Phút thiêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khai thái, vạn tượng canh tân. Nay Ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Thượng Đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều đế khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án. Cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.

Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên Đương cai, Ngài Tân niên Đương cai Thái Tuế Chí đức Tôn thần, Ngài Bản cảnh Thành Hoàng, Chư vị Đại Vương, Ngài Bản xứ Thần Linh Thổ Địa, Phúc Đức Chính Thần, các Ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, Bản gia Táo Quân và chư vị Thần Linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật. 

Nguyện cho chúng con: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù – Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.

Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô Bồ tát Ma ha tát đại chứng minh. (Lạy 3 lạy)

Văn khấn giao thừa trong nhà

Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần)

Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.

Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật.

Nam mô Đức Bồ tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh.

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật.

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.

Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh.

Nay là phút giao thừa giữa năm Giáp Thìn và Ất Tỵ. Chúng con là: …Tuổi: …, Ngụ tại:…

Phút giao thừa vừa điểm, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dường Phật – Thánh, dâng hiến Tôn thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.

Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ thần, Phúc đức chính thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài thần, các ngài bản gia Táo phủ thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.

Con lại kính mời các cụ tiên linh, cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô di tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.

Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.

Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin Chư Thần, Chư Phật chứng giám.

Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần, 3 lạy).

Xem chi tiết: Văn khấn Giao thừa trong nhà và ngoài trời chuẩn nhất

Trên đây là toàn bộ những điều cần biết về mâm cúng giao thừa ngày tết, hy vọng với những chia sẻ này, bạn có thể hiểu hơn về phong tục, nghi lễ của người Việt ta. Bên cạnh nghi lễ, quà tết cũng là món quà không thể thiếu thể hiện tấm lòng với những người thân yêu. Vì thế, đừng quên ghé MamaFood lựa chọn những món quà tết thật ý nghĩa nhé!